Çocuklar Şiddeti Nasıl Öğreniyor? (16.03.2015)

     Saldırgan davranışlar; vurma, itme, ısırma gibi eylemlerle bireyin kendisine, bir başkasına veya eşyalara zarar vermesi gibi  farklı biçimlerde ortaya çıkabilir. Bu tür davranışlar, çocuklarda özellikle okul öncesi dönemde görülebilir. Genellikle, her aile çocuğunun şiddet eğilimi, vurma davranışı karşısında farklı tepkiler vermektedir. Ailenin tutumu doğrultusunda çocuklarda  davranış sönebilir ya da saldırganlık, davranış bozukluğuna haline gelebilir.  Öyle ki, ‘’Psikologların hemen hemen tümü, insanlarda saldırganlığın yalnız doğuştan gelen faktörlere indirgenemeyeceğini, öğrenmenin saldırganlık davranışının türü ve miktarı üzerinde önemli bir etkisi olduğunu savunur. ‘’ (Cüceloğlu, 2006)

     Peki çocuklar neden saldırgan davranışlar sergilerler? Aileler, çocuklarının saldırgan davranışları karşısında neler yapabilirler?

     Çocukların saldırgan davranışlar sergilemesine sebep olan ve bunları tetikleyen bir çok etken vardır. Ailenin çocuğa şiddet uyguluyor olması veya ebeveynlerin birbirlerine şiddet uyguluyor olması, çocuğun ebeveynleri model alarak saldırgan davranışları öğrenmesine sebep olabilir. Bir diğer önemli etken, çocuğun  vurma davranışlarına karşı ailenin tepkisidir.  Çocuğun vurma davranışları karşısında ailenin susması veya gülmesi, genellikle davranışın onaylanması anlamına gelmektedir. Başlangıç aşamasında, çok masum gözüken  ya da kimi zaman aileye keyif veren saldırgan davranışlar, zamanla artarak devam edecektir. Çocuğun saldırgan davranışları, aile tarafından görmezden gelindikçe, desteklendikçe,  çocuk engellendiğinde veya istekleri karşılanmadığında anne ve babasına, öğretmenlerine bile  saldırgan davranışlar sergileyecek duruma gelebilir. Çocuğun saldırgan davranışlara yönelmesine sebep olan bir diğer etken ise huzursuz aile ortamlarıdır. Çocuklar, aile içindeki, huzursuzluktan kaynaklanan öfkelerini, saldırgan davranışlarla dışavurabilirler. 

       Çocuğun bünyesindeki enerjiyi atamaması da, çocuğun saldırgan davranışlara yönelmesine sebep olabilir. Bu durumda, çocukların enerjilerini boşaltabileceği imkanlar sunulmalıdır. Park, bahçe gibi  rahat hareket edebileceği alanlarda oyun oynama imkanı sunarak, spora yönlendirerek çocuğun enerjisini boşaltması sağlanmalıdır.

     Aile çocuğunun, saldırgan davranışlarını söndürmek istiyorsa, çocuğun hakkı olan, huzurlu aile ortamını kendisine sunmalı, çocuğuna ‘’kimseye vurma hakkı olmadığı mesajını’’ sözlü olarak vermeli ve davranışlarıyla da çocuğuna verdiği mesaji onaylamalıdır. Yani ebeveynler, çocuğuna veya bir başkasına karşı saldırgan davranışlarda bulunmayarak, çocuklarına örnek olmalıdır. Çocukların şiddeti, saldırgan davranışları öğrendiği diğer etkili kaynaklar ise, televizyon ve oyundur. Aileler özellikle çocuklarının izledikleri televizyon programları konusunda seçici davranmalı, özellikle şiddet içerikli programlardan ve oyunlardan çocuklarını uzak tutmalıdır.

      Çocukların özellikle öfkeli, sinirli oldukları zamanlarda ebeveynler sabırla çocuklarını dinlemeli, duygularını ifade etmesini sağlayacak imkanlar sunmalıdır. Aileleri en çok tedirgin eden  önemli bir konu da, çocukların arkadaşlarının saldırgan davranışlarından, kendilerini nasıl koruyacağıdır. Bana göre, en önemli hatalardan biri ‘’Sana vurana, sen de vur.’’  öğüdünde bulunmaktır. Bu öğüt, çocuğun kendisini korumasını sağlamaz, sorunlarla başa çıkması için doğru bir çözüm yolu olmaz. Unutulmamalıdır ki, bu öğüdü  çocuğuna veren tek aile siz değilsiniz. Her çocuk bu öğütle sosyalleşmeye başladığında, çocuklara gerçekten kendilerini korumayı öğretemediğimiz gibi, toplumda şiddetin yayılmasına da katkı sağlamış oluruz. Kendisine vurana, aynı şekilde karşılık vererek, fiziksel ve ruhsal olarak ciddi zararlar görmesine sebep olabileceğimiz gibi, kendisine vurana, aynı şekilde karşılık vererek, bu kargaşadan galip çıkan çocuğa, tüm sorunlarını şiddetle çözmeye öğretmiş oluruz. Kavgalardan galip çıkan çocukların, olayı ailesine anlatıp bir de takdir görmesi, geleceğin potansiyel suçlusunun, mutsuz bireyinin  yetiştirilmesi adına önemli adımlar atıldığının göstergesidir. Çocuklara, arkadaşlarının saldırgan davranışları karşısında kendilerinden, öğretmenlerinden yardım isteyebileceği önerileri sunulabilir.  

       Çocukların saldırgan davranışlarının söndürülmediğinde, toplumda sorunlarını şiddet ile çözümlemeye çalışan bireyler yetişiyor ve bu durum bir kısır döngü halini alıyor. Dolayısıyla, bu döngü ancak ailede kırılabiliyor. Toplumdaki şiddet olaylarını azaltmak için, saldırganlığı, şiddeti çözüm yolu olarak görmeyen bireyler yetiştirmekle işe başlayabiliriz.

        Çocuklarının en iyi gözlemcileri olan anne babalar,  öncelikli olarak, çocuklarının saldırgan davranışlara yönelme sebeplerini bulmalı,  gerekli durumlarda okul, öğretmen iş birliğiyle sorunu çözümleye çalışmalıdır. Tüm bunların sonucunda,  çocuklarda saldırgan davranışlar söndürülemediği takdirde bir uzman desteğine başvurulmalıdır.

   Sevgilerle,

   Sultan UNCU

Kaynakça;

Cüceloğlu D.(2006) İnsan ve Davranışı, istanbul: Remzi Kitabevi

Aktosun Y. (2014) Problem çocuk mu?, İstanbul: Işık Yayınları

Reichlin G. & Caroline W.(2013) Sorumluluk Sahibi ve Saygılı Çocuklar Yetiştirmek( Çev.Yıldırım N.), İstanbul: Yakamoz Kitap