PANDAS (17.10.2012)
PANDAS*
*(Pediatric Autoimmune Neuropsychiatric Disorders Associated with Streptococcal infections)
1994 yılında Swedo ve arkadaşlarının tanımladığı bu tablo öncelikle çocuklarda olan oto-immün bir olaydır. Otoimmuniteden kast edilen ise bağışıklık sistemimizin kendi dokularımızı/organlarımızı yabancı olarak görmesi sonucu, savunma sistemimiz tarafından yok edilmeye çalışılmasıdır. Otoimmünite bozukluğu vücudun kendi kendisiyle savaşmasına yol açan bir bozukluk olarak da anlaşılabilir.
Belkide çoğumuz bu kısaltmayı ik defa duydumuşuzdur.Kısaltmanın türkçe karşılığı, “Çocukların Otoimmün Nöro-psikiyatrik Bozukluklarıyla ilişkili Streptekok İnfeksiyonları “ aslında bu hastalık içinde bir çok tıbbi terim barındırdığından anlaşılması biraz güç duruyor. Streptekok enfeksiyonlarını anneler/babalar ya da anne/baba adayları çoğu kez duymuşlardır . Streptekoklar sosyal medyada beta mikrobu olarak tanınan bu bakteri türünün latince adıdır. Çocukların ateşli hastalıklarından sorumlu olduğunu bildiğimiz bu bakterinin son yıllarda yapılan bir çok nöro-psikiyatrik hastalığında sorumlusu olabileceğine dair ciddi kanıtlar oluşmaya başladığından bu tablodan bahsetmek istedim. Güncel olarak kullandığımız DSM-IV TR tanı sınıflama sistemi ve ICD-10 içinde henüz sınıflanamayan bu tablonun ileri dönemlerde sınıflama listelerinde yerini alabileceğini çok muhtemeldir. PANDAS tablolu çocuklarda/ergenlerde görülen temel psikiyatrik tablo Obsesif-kompulsif bozukluk ve tik bozukluklarıdır.
Obsesif kompulsif bozukluk ise obsesyon ve kompulsiyonlarla karakterize bir anksiyete bozukluğudur. Kimi zaman istenmeden gelen ve uygunsuz olarak yaşanan ve belirgin sıkıntıya neden olan ve başka bir düşünce ya da eylemle etkisizleştirmeye çalışılan yineleyici ve ısrarlı her türlü düşünce, dürtü ve imgelem obsesyon olarak tanımlanmaktadır. Kompulsiyonlar ise kişinin obsesyona bir tepki olarak ya da katı bir biçimde uygulanması gereken kurallarına göre yapmaktan kendini alıkoyamadığı yineleyici davranışlar ya da zihinsel eylemlerdir. (APA, 1994)
PANDAS la ilgili olarak birçok araştırmacı çeşitli sınıflama önermiştir fakat güncel olan PANDAS ‘ı tanımlayan ve bir hipotez olarak tıp dünyasına tanıtan Dr.Susan Swedo’nun (Pediatrics & Therapeutics, 2012) de önerdiği çalışma kriterlerdir.Burada Dr.Swedo, çocuklarda çok hızlı başlangıç gösteren ve aniden ortaya çıkan obsesif kompulsif bozukluğa eşlik eden aşağıda sıralanan kriterlerden en az iki tanesinin olması durumunda ve tıbbi durumlarında ekarte edilmesi(elenmesi, dışlanması) şartıyla bu tanının araştırılması gerektiğini önermektedir.
- Anksiyete(gerginlik, sinirlilik)
- Duygusal değişiklik ve/veya depresyon
- Tahammülsüzlük, agresyon ve/veya ciddi davranış değişiklikleri
- Davranışlarda(gelişimsel) gerileme
- Okul performansında bozulma
- Duysal ya da motor anormallikler
- Bedensel işaret ve/veya semptomlar , uyku bozuklukları, idrar kaçırma ya da sık idrara çıkma.
Bu tablonun çocuklarda/ergenlerde nasıl karşımıza çıkacağına ilşkin birkaç noktayı açıklamak istiyorum. PANDAS ın en tipik özelliği olan Obsesif kompulsif bozukluk ve tik bozukluğunun hızlı başlangıç göstermesi ve aniden ortaya çıkması çok tipiktir. Başlangıç yaşı olarak 3 yaşından önce pek görmediğimiz bu tablonun öncesinde, Grup A Streptekok(GAS) öyküsü hemen her zaman vardır. İleri ki yaşlarda da görülmesi olası olan bu tabloya -ergenlik sonrası- erişkin PANDAS deniyor. Obsesif kompulsif bozukluğa ilişkin birçok şey anlamamazı sağlayan PANDAS’ın nasıl başladığını bilmek ve tedavi sürecini yönetmek günümüz tıbbının tartışma konusu olarak sürmeye devam etmektedir. Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi pratiğinde bu tanının akılda kalması ve obesesif kompulsif bozukluğun anlaşılmasında yardımcı olacaktır. Ebevynler, çocukluk dönemindeki boğaz enfeksiyonlarının tedavisiz kalmamasına önem gösterilmeli. Özellikle grup A streptekok (GAS) enfeksiyonlarının yaygınlığı düşünüldüğünde ilerde olması muhtemel bir tabloyu engellmek için aile hekimine gidip tedaviyi tamamlamak çok önemlidir.
Dr.Cengiz Cengisiz